“Het belangrijkste is jezelf te leren kennen voordat je de publieke zaak kunt dienen” antwoordde de koning op Koningsdag op de vraag hoe zijn dochter zich zou moeten voorbereiden op haar taak. Wijze koning, en laten we hopen dat zijn dochter nóg wijzer is en zich realiseert dat ‘jezelf kennen’ geen klusje is dat je één keer gedaan moet hebben en dan is het klaar. Hoe zou dat ook kunnen…:
“Laten we zeggen dat de mens zoiets als een mensenmenigte is. In die menigte zwerven de doodgewone man, de hypochonder, de held, degene met de ellebogen en god weet wie nog meer rond; het is een bonte schaar die echter een gezamenlijke weg gaat. Er heeft altijd een van hen de leiding en die gaat dan een eind voorop; laten we ons, om het aanschouwelijk te maken wie leidt, voorstellen dat hij een vaandel draagt met het opschrift IK. Nu is hij dus Ik. Het is slechts een woord; zolang hij die Ik is, heeft hij heerschappij over de menigte. Vervolgens dringt er weer iemand anders uit de massa naar voren, wel, en dan draagt hij het vaandel en is de leidende Ik”. (Uit: Een doodgewoon leven, Karel Câpek).
Inmiddels (ik ben íets ouder dan Amalia) heb ik ondervonden dat er helaas niet alleen zoveel personages in mij schuilen, maar ook dat elk van die personages eigen voorkeuren voor situaties heeft. En laat ik zeggen: dat zijn niet altijd de voorkeuren die ik deel. Het komt toch vaak voor dat ik graag een ander aan het stuur zou zien dan die er feitelijk zit; wil ik de dappere en zelfbewuste graag aan het front hebben, dan wel de empatische slimme geestige, of de onderhoudende interessante (de eerlijkheid gebiedt dat ik die allemaal eigenlijk altijd wel het vaandel zou willen zien dragen), is het de klagende onzekere. Of, ook niet fijn, de onbegrepene. En dat juist op zéér ongelegen momenten. Ga d’r maar aan staan. Ik probeer ze weg te frommelen, achter te laten, maar ze weten toch altijd weer zich in de menigte schuil te houden en opeens op te doemen. Net zoals die laffe, die ijdele, die zich-beter-voordoende. Ze kunnen niet veel, maar een vaandel dragen gaat ze blijkbaar prima af.
Inmiddels weet ik: het heeft geen zin ze weg te frommelen, de grens over te zetten. Ik weet niet hoe het met jouw ervaring staat, maar de mijne leert: dan gaan ze illegaal ondergronds en is de overval des te groter als ze er opeens zijn. Een bed-bad-brood-regeling, zou ik adviseren. En wat aandacht, zodat je ze beter snapt. En ze een beetje in de buurt houden. Met zachte dwang ben je dan vervolgens wellicht beter in staat het vaandel uit hun handen te halen.
Wat is wijsheid? Ik zou denken: weet wie er in jouw menigte rondzwerven, en realiseer je in welke situaties ze geneigd zijn naar voren te treden. Zodat je weet: nu moet ik even geen beslissing nemen. Of nu moet ik mijn oordeel uitstellen. Of nu is het verstandig ergens anders even advies te vragen.
We zijn altijd onszelf, maar dat is dus niet altijd dezelfde zelf. Jezelf dát realiseren niet alleen, maar naar dat bewustzijn handelen: dat lijkt mij wijsheid. En af en toe de tijd nemen om daarbij stil te staan. Des te meer (formele) macht je hebt, des te belangrijker dat is!
Voor eindverantwoordelijke bestuurders en ceo’s: dit is de link het programma ‘Wat is wijsheid’.
